Aanbeveling 5: Voorbereiding tijdens zwangerschap

De postnatale zorg wordt, zoveel mogelijk, reeds voorbereid in de zwangerschap, eventueel met een huisbezoek² (KCE, 2014; Helsloot & Walraevens, 2015).

Postnatale zorg is een verderzetting van de zorg tijdens de zwangerschap, arbeid en bevalling. Dit wil zeggen dat de postnatale zorg zoveel mogelijk reeds in de zwangerschap wordt voorbereid middels een oriëntatiegesprek. Het voorbereiden, plannen en op regelmatige basis (her)evalueren en bijsturen van de zorg bevordert de continuïteit van zorg.

Dit gebeurt bij voorkeur vroeg tijdens de zwangerschap tijdens de eerste contacten bij de gynaecoloog, huisarts, en/of vroedvrouw. Van dit oriënterend gesprek wordt een verslag gemaakt in een (elektronisch) zorgplan dat tenminste volgende elementen bevat (Fenwick, et al., 2007; NICE, 2013; NICE, 2006, updated 2014):

De algemene, sociaal-culturele, verloskundige, en psychische anamnese van de moeder
De foetale ontwikkeling
Risicoselectie: mogelijke risicofactoren op basis van de algemene, familiale, verloskundige en/of psychische anamnese van moeder en foetale ontwikkeling van de neonaat die postnataal een potentiële bedreiging kunnen vormen voor moeder/ kind. Kwetsbare gezinnen worden gedefinieerd en een ondersteunend netwerk wordt opgezet.
Het kraamgezin: partner, (inwonende) kinderen, etc.
Beschikbare mantelzorg: de vroedvrouw brengt het ondersteunende netwerk van de moeder (partner, (schoon)ouders, zus(sen)/ broer(s), vrienden, …) in kaart.
Kraamzorg: informatie wordt gegeven over de mogelijkheden (praktisch, financieel, meerwaarde, …)³,⁴.
De wensen van de moeder, haar partner en het kraamgezin omtrent de bevalling en de (vroege) postnatale periode. - Keuzes omtrent voeding. Borstvoeding is hierbij de norm. De moeder krijgt informatie over borstvoeding, het belang van borstvoeding, colostrum en de timing van de eerste voeding én krijgt de garantie over de nodige professionele borstvoedingsondersteuning te kunnen beschikken tijdens de postnatale periode. Moeders die kunstvoeding wensen te geven, worden verder geïnformeerd hierover. - De moeder ontvangt de contactgegevens van haar vroedvrouw (en ev. andere zorgverleners) én 24-uurs bereikbaarheid en beschikbaarheid5 (met inbegrip van zon- en feestdagen) - Afspraken worden gemaakt voor het 1ste postnatale contact met de vroedvrouw.

Het oriënterend gesprek vult de gebruikelijke prenatale zorg aan. Goede afspraken en het werken met een gezamenlijk elektronisch moeder-kinddossier voorkomen dat zorg dubbel gebeurt.

Dit oriënterend gesprek kan plaatsvinden in het ziekenhuis (bij de gynaecoloog en/ of intramurale vroedvrouw), op de praktijk van de vroedvrouw /of huisarts of bij het kraamgezin thuis, afhankelijk van de noden van het kraamgezin.

Het oriënterend gesprek is een goed moment om bij kwetsbare gezinnen alvast een ondersteunend netwerk op te zetten. Tot dit netwerk behoren o.a. de Huizen van het Kind en het inloopteam van Kind en Gezin, prenatale steunpunten wijkgezondheidscentra, …

Het KCE stelt dat ‘om de postnatale zorg beter te gaan coördineren, het aangewezen kan zijn om te werken met een zorgcoördinator’ (KCE, 2014). De VBOV stelt dat dit vooral een meerwaarde kan betekenen voor kwetsbare gezinnen. Bij deze gezinnen organiseert en coördineert de zorgcoördinator dan de postnatale zorg, fungeert binnen het zorgnetwerk als centraal aanspreekpunt voor andere zorgverleners, is vertrouwenspersoon voor het kraamgezin en garandeert de continuïteit van zorg op cruciale momenten binnen de zorg zoals het ontslag uit het ziekenhuis. Volgens het KCE (2014) kan deze rol opgenomen worden door een vroedvrouw, gynaecoloog of een huisarts die actief is in postnatale zorg. Verdere afspraken hieromtrent moeten worden gemaakt binnen een individueel uitgewerkt zorgtraject op maat van het kwetsbare gezin.

Inspiratie voor leden (toegang: enkel leden)

Voetnoten

²De VBOV adviseert om het oriëntatiegesprek thuis te laten doorgaan. De thuissituatie geeft extra informatie om mogelijke risicofactoren reeds tijdens de zwangerschap te kunnen definiëren en kwetsbare gezinnen te detecteren.
³ Voor professionele ondersteuning m.b.t. kraamzorg kan de zorgverlener terecht bij de Expertisecentra Kraamzorg (ECK).
⁴ Kraamzorg kan vooral een meerwaarde betekenen voor kwetsbare moeders met weinig sociale steun (socio-economisch benadeelde moeders, alleenstaande moeders, primipara en moeders van huilbaby’s, …) (Helsloot & Walraevens, 2015).

⁵ 24-uur bereikbaarheid en beschikbaarheid kan worden verzekerd binnen de organisatie van een groepspraktijk of middels een samenwerkingsverband met collega vroedvrouwen binnen een vroedvrouwenkring.